შეშხვამ (გვ.3. ლატალის თემი)
| ტიპი: | ხელნაწერი | |
|---|---|---|
| დასახელება: | შეშხვამ (გვ.3. ლატალის თემი) | |
| დასახელება (ორიგ.): | შეშხçêმ (გვ.3. ლატალის თემი) | |
| ავტორისეული აღწერა: | 31.12 შეშხçêმ 13. 01 | |
| შინაარსი: | შეშხვამის დღეს ტახს დავკლავთ და დაკვლისას ვამბობთ; -„წელი, უკეთესი წლით შეგვიცვალე, დალო Îეშხვამისაო“ საღამოს ერთი კაცი გავალთ ტყეში და თხილის ტოტს - გუიზს მოვჭრით. ასევე - მსხლის მსხვილ ტოტს - âულს. (იფხში მსხლის ტოტის მაგივრად არყის ხე გვჩვევია). თეთრი ნათი, ხის მოჭრისას თუ ზემოთ მოექცა, მასაც სახლში მოვიტანთ და კვეთში ჩავაგდებთ - რძის სიუხვე იცისო. გზად სადაც ნახავ ლამაზ თეთრ ქვას, მასაც თან წამოვიღებთ. მას ამ დროს ყველი ჰქვია. ამათ ყველაფერს შემოიტანს და დადებს გარეთ. როცა მზად ვიქნებით ამ ყველაფრის მომტანისთვის ლემზირს დავაცხობთ და აღვავლენთ âულთან; -„დალო იეშხვამისაო, კარგი წელი მოგვივლინე ჩვენ სახლს. კარგ გუნებაზე მოგვასწარი მრავალი დღევანდელი დღე“ მერე იქვე შეჭამს ამ âულის ლემზირს. მერე საკლავს დააჩარექებენ. ხერხემალს და თავ-ყბას ჩავადგამთ მოსახარშად. მოსახარშად ჩავადგამთ ასევე საკლავის ნაწლავებს და ფეხებს. მიცვალებულთათვის რასაც სუფრაზე გამოვიტანთ, ის ყველაფერი ჩვენვე უნდა შევჭამოთ - სხვამ არ უნდა ნახოს არც ესენი და არც ჩვენი სადილობა. ვინც ამ სადილის უნებლიე მოწმე გახდება, მას წლის ყველა საიდუმლო წესების შესრულებაზე დასწრების უფლება ეძლევა. თუ იმ წელს ჩვენი ოჯახის წევრი ხდება ვინმე, მაგ. სარძლო, მასაც დავისწრებთ ამ ლიფანეს წესზე. (ჩვენთან გუამ თავისი საცოლე მოიყვანა და ამიტომ მსგავს წესებზე დასწრება მას უკვე შეუძლია). მიცვალებულთათვის სუფრის წარდგმის მერე საჭმელს მიირთმევენ. ამის მერე კას ქვეშიდან შევუნთებთ და ვიწყებთ საფერხავი პურების დაცხობას. ცხვება ასევე პუხულდêრ. ერთი არის „ფუსნა მუჯეღუ“//“სეფსკუერ“, მეორე „ლესკარი“, მესამე „ფიშირ ლèმგენე“, მერე პუხუêრ. მათს დაცხობისას „სამკითხაოს“ ვამზადებთ სამ ცალს: ერთი „ლçნჯêრ“, მეორე - „ყუბ“, მესამე- „ფუტ“. მათ დავარქმევთ შერჩეულ წევრთა სახელებს: „ეს ჩუკურია, ეს ბეგლარ, ეს კარლო“ მერე ქუდში ჩაყრიან ამ სამს და აურევენ ერთმანეთში, მერე იტყვიან ; - „ჯგèრაგო, ვისი ფეხიც უკეთესი იყოს მას შეახვედრე“ კენჭებს აიღებს ერთი კაცი და ერთი ქალი. ამის მერე კენჭებს დავარქმევთ ერთს ცხენის და მეორეს ხარის სახელებს. ერთი კაცი ისევ აურევს ამ კენჭებს სვანურ ქუდში და მეორე აიღებს. ამის მერე ისევ დავარქმევთ ადამიანთა სახელებს ამ კენჭებს და ავირჩევთ იმ წელს „აღაბში“ ხარების წყალზე გამყვანს და ალპურ საძოვრებზე პირველად საქონლის გამრეკს; -„ჯგრაგ ჯèლიშ, ვინც მშვიდობით შეძლოს საქონლის მთაზე არეკვა, ჯèლêÎც (ჩანიშნული კენჭიც) მას შეახვედრე“ სულთათვის მაგიდის წარდგმის (ლიფëნე) შემდეგ ერთი კაცი ხით აჭრელებს (პურებს?) და გაიძახის „წლის სიბეჯითე, ადამიანის სიმრავლე, მშვიდობა, საქონლის სიმრავლე, ეს ხორბალი, ეს ქერი, ეს ფეტვი, ეს ხარი, ეს ძროხა. ძველ „ასაჭრელებელს“ (სამკაწრავს) დავწვამთ ზომხას ცეცხლის დანთებისას, ახალს -ს აყარზე შევდებთ. ძველად, ეშხვამის ღამეს, ყველანი, ფუძე სახლიდან განაყოფი ოჯახები, ერთად ფუძე სახლში შეიყრებოდნენ. ბევრიც რომ ყოფილიყვნენ მაშინაც კი, ერთი მეეკვლე უნდა ჰყოლოდათ - სახლის მეეკვლე. ხოლო წყაროზე გამსვლელნი იმდენი უნდა ყოფილიყვნენ, რამდენიც განაყოფი ოჯახი. აქ გარე მეეკვლე არ ვიცოდით, რადგან მის მოვალეობას სახლის მეეკვლე ასრულებდა - ის ერთ ღამეს გარეთ წვებოდა (სხვა სივრცეში და არა სგირ//მაჩუბში), წყაროზე გამსვლელი მეეკვლე - სახლში. წყაროზე გამსვლელი მეეკვლე ორი გვყავდა ერთი ქალი, მეორე მამაკაცი, ერთი ოჯახიდან. სოფელ იფხში ნანსყანებს ერთად ყოფნა სჩვევიათ ზომხასა და იეშხუამ ღამეს. წყაროზე წამსვლელ ორიდან ერთს კენჭს ვუყრით როგორც ცეცხლის დამთებს. ყველანაირი უწენა შეგვიძლია ჩვენ ერთმანეთისთვის. | |
| დამატებითი ინფორმაცია: | ტექსტი სვანურიდან ქართულ ენაზე თარგმნა ნინო წერედიანმა | |
| თემი: | ლატალი | |
| სოფელი: | ||
| ტერიტორია: | ბალს ზემო სვანეთი | |
| წელი: | ||
| მასალა: | ქაღალდი, მელანი | |
| ზომები: | 21სმ × 23სმ | |
| მდგომარეობა: | დამაკმაყოფილებელი | |
| დაზიანებები: | არ აღენიშნება | |
| თეგები: | âულდალილესკარილიფანემეკვლეპუხუêრრიტუალისამკითხაოფიშირ ლèმგენეფუსნა მუჯეღუშეშხვამი | |
ამავე ტიპის დოკუმენტები, ამავე ადგილიდან:
მსგავსი ტიპის დოკუმენტები, რომლებიც ასევე შექმნილია ამავე ადგილებში (ლატალი, ბალს ზემო სვანეთი)
პარპოლდაში
29/06 პარპოლდêშ 12/07 პარპოლდაშ ყოველთვის 28-29 ხვდება. იმ დღეს ჩვენ, იფხელებს,...
მიცვალებულის დაკრძალვასთან დაკავშირებული წეს-ჩვეულებები
მიცვალებულის დაკრძალვასთან დაკავშირებული წეს-ჩვეულებები. შესაწირი, სუფრა და ა.შ....
ტარიჯმაშის დღესასწაული (გვ.2)
მოცემულია ტარიჭაბუგვის // taritabűgv// tabgom-ის სახელით ცნობილი, აღდგომის შემდ...
ხოჩა ვებიშ
ამის მერე პარასკევს, ხოჩა ვებიშს, ლიფკუარია. ამ დღეს თხების მწყემსს კუბდარს დავუ...
„ლიღუნწçრე“
„ლიღუნწçრე“ როცა ოჯახი ხვნას მორჩება, იმ დღეს ლიღუნწçრე ჰქვა და ლამარიას ვევედრ...
ლიკლაურე (გვ.1)
ლიკლაურე როცა ოჯახი კალოობას მორჩება, ლიკლაურე ჰქვია. საკლავს დავკლავთ და შევავე...
ზომხა. ახალი წელი სვანეთში (გვ.2.)
ახლა მეორე დღეს არის ზომხა. დილით ახალგათენებულზე სამი მეეკვლე; ერთი ...
ხატენცხოვლობა
ამ დღეს ზოგი მარხულობს ავადმყოფობაზე. საღამოს აღუვლენენ ხორბლის პურის ლემზირს ხა...
მეისრაბი (გვ.1.)
მეორე დღეს, შაბათს, დილით, ღამე, ერთი საათი რომ იქნება დარჩენილი ავდგებით, ფან...
ტარიჯმაშის დღესასწაული (გვ.5)
მოცემულია ტარიჭაბუგვის // taritabűgv// tabgom-ის სახელით ცნობილი, აღდგომის შემდ...
ლეღçმი êღêბ
ამაღამ ღორის ხორცს მოვხარშავთ და ვივახშმებთ. ჭამის შემდეგ, ნავახშმევს ფიჩქს - ს...
შიხარ ცააშ (გვ.1)
იმ დღეს დილით გვჩვევია: ერთი კაცი ადრე ადგება და გავა ეკლის მოსაჭრელად. დავუვლით...
სხვა ტიპის დოკუმენტები, ამავე ადგილიდან:
სხვა ტიპის დოკუმენტები, რომლებიც ასევე შექმნილია ამავე ადგილებში (ლატალი, ბალს ზემო სვანეთი)
ხარის შეწირვა უფლიშის დღესასწაულზე
შესაწირი ხარის დაკვლა უფლიშის დღესასწაულზე სოფელ იფხში ვოთავერ ნანსყანის სახლის ...
მიცვალებულის ნეშტთან მამაკაცების დატირების ერთ-ერთი მომენტი
ფოტოზე გამოსახულია ლატალის თემის სოფ. იენაშის მკვიდრის ბიაზრუკ წერედიანის დატირ...
უფლის ხარის დღეობა, ,,ფუსნახა ლითუალი
დღესასწაულ ,, ფუსნახან ლიძჰენი "-ის აღნიშვნა ლატალის თემის სოფელ იენაშში, საფერხ...
ლაჰლა თახაშის დღესასწაულზე
ფოტოზე აღბეჭდილია "ლაჰლათახაშ" დღესასწაულზე , სოფელ ლაჰილში შეკრებილი ლატალის ს...
ცეკვა ლაჭიშხაშ
საფერხულო ცეკვა ლაჭიშხაშ...
ლოცვის აღვლენა საქონლის გასამრავლებლად
ფოტოზე აღბეჭდილია ოჯახის უფროსი მოსალოცი ფიჩქით ხელში, რომელზედაც ალაგია ლემზირი...
თხის შეწირვის რიტუალი ,,განცხდაბ''დღეს
ფოტოზე აღბეჭდილია გუარამ გირგვლიანის ოჯახში, ლიფაანალის პირველ ,,განცხდაბ" დღეს,...
სახლების დიდებით შემოვლა გარდაცვლილ სულთა წასვლის დღეს (ლიფანალის დასრულებისას).
სახლების დიდებით შემოვლა გარდაცვლილ სულთა წასვლის დღეს (ლიფანალის დასრულებისას)...
მეკვლის წყაროდან შინ დაბრუნების რიტუალი
ფოტოზე აღბეჭდილია ახალი წლის დილა, მეკვლემ ხართან ერთად მოილოცა წყაროზე და დაბრუ...
დღესასწაული ,,უფლიშ
მომლოცველი მამაკაცების მიერ, ხარის გულ-ღვიძლის შეწირვა და ლოცვა ლატალში დღესასწა...
ხვამლობის დღესასწაული
ხვამლობის დღესასწაულის დილას ოჯახის უფროსის მიერ ლოცვის აღვლენა და სარიტუალო პურ...