| ტიპი: | ხელნაწერი | |
|---|---|---|
| დასახელება: | ზომხა. ახალი წელი სვანეთში (გვ.2.) | |
| დასახელება (ორიგ.): | ზომხა | |
| ავტორისეული აღწერა: | 01.01. ზომხა 14.01 | |
| შინაარსი: | ახლა მეორე დღეს არის ზომხა. დილით ახალგათენებულზე სამი მეეკვლე; ერთი ხარი, ერთი ქალი და ერთი კაცი, გადიან წყაროზე. მამაკაცს გაყავს ხარი, ქალს წყლის ჭურჭელი და სათესლე. სათესლეში დევს საფერხავი პურები, თომის კონა, ღორის ყბა, არაყი, ულემზირო ბურთულა კვერები (პუხçêრ) ფუსნამუჟეღç - დიდი ღმერთის სახელობის ლემზირი და ლესკêრი - მოზრდილი პური. წყაროზე შეიკრიბებიან ბევრი მეეკვლე და იქ დაულოცავენ ერთმანეთს ახალი წლის მობრძანებას. დალევენ არაყს, წყლით აავსებენ ჭურჭელს, რომელსაც ამ დღეს რძეს ეძახიან. მერე წამოვლენ სახლში. კარში შემოსულები გუიზს და ყველს აიღებენ ლალაშიდან ხელში და მიადგებიან სახლის კარებს. დაიძახებენ: - „კარი გამიღეთ“ ამ სიტყვების მერე სახლიდან გამოსძახებენ: - „ შემოდი, შე, სულო, შემოდი, რა მოგაქვს? - ადამიანის მშვიდობა, წლის სიბეჯითე, ხარი მყავს, ძროხა მყავს, ფული და განძი მაქვს, სპილენძის განძი მაქვს, უხვად და ბარაქიანად, მოვდივარ, მოვდივარ და ძლივს მოვდივარ! - შემოდი შე სულო, შემოდი! ამ სიტყვების მერე კარს ფეხით გააღებენ და შევლენ. კერას წაღმა შემოუვლიან „ - ო,ო, კარგი ფეხი შემოგვეტანოს, კარგი წლის შეცვლა“ მერე ლალაშს მოიხსნის ზურგიდან და იქვე საფუართან დადებენ. ხარს ლანნუნêლზე -თივის ჩამოსაყრელ ადგილას- დააბამენ, თივას დაუყრიან. მერე მოტანილი რძით ხელებს დაიბანენ და სხვასაც დაბანენ. ამის მერე მეეკვლე ყველას დალოცავს. ხელში დაიკავებს ლესკარს, ფუსდამუჟეღუს და ღორის ყბას და სასკამზე ჩამომჯდარი იწყებს მათ დალოცვას თან ამ სამეკვლეოს წაღმა ატრიალებს: „წლის ძალის შემცვლელო, კარგი წელი შეუცვალე, საქონლის ზრდით და მატებით, ჯანის სიმრთელით, მთასა თუ ბარში მთელი წელი მშვიდობით მოუვლინე“; ამის მერე შემოვა სახლის მეეკვლე. ლალაშს გაუტანენ კართან და როცა შემოვა შინ ამ ლალაშით, დაგორდება კერასთან - ამას ეძახიან წლის გაგორებას. ამის მერე ეს მეეკვლე იწყებს ლიშიაშìლის. მერე მათ, ლაშიაშìლის, მიცვალებულის სუფრაზე დადებენ და სხვა სანოვაგესთან ერთად ახსენებენ მიცვალებულებს. მერე ამ სანოვაგეს შესჭამენ და არაყს დალევენ. სანამ ისაუზმებენ კარ-ფანჟრის გაღება არ შეიძლება. როცა მოვრჩებით, ფანჯრებს გავაღებთ. ამ პროცესისას ფანჯარასთან გავშლით თეთრ მიტკალს რომ სინათლეს დავანახოთ და ვიტყვით - ასეთი თეთრი წელი გვქონოდეს. ამის მერე ხორცს ჩავადგამთ მოსახარშად. კის ქვეშ ცეცხლს შევუნთებთ, პურს დავაცხობთ, ღერღლაარს დავაცხობთ, ჭიშდუარს დავაცხობთ, კუახ პურებს. თუ ზომხა კვირა დღეს მოხვდა, მაშინ ლიფანე არ შეიძლება (დაღამებულზე შეიძლება) მეორე დღეს ვახსენებთ მიცვალებულებს. ზომხა დღეს თუ კარგი მთვარე მოხვდა, დავიბევებთ მუშაობას. ქალი თავის საქმეს, კაცი თავისას. ფუსდა მუჟეღუის ჭამა, მხოლოდ მამაკაცს შეუძლია. ლესკრის - ყველას მუჟეღუს შეჭამენ, როცა ნაახალწლევს პირველად გაიყვანენ ხარებს სამუშაოდ ( ტყეში, შეშაზე) ზომხას მეორე დღეს ჰქვია კუიმტობ. ყოველთვის კვიმატია ეს დღე. ცუდი მთვარეა და ამიტომ. სოფელ იფხში ზომხა დღე, ჩვენ ნანსყანებს, ერთად გვაქვს. იმ დღეს ვიკრიბებით. სახლში შესვლისას არყის ხეს ტოტს მოვატეხთ და შინ შემოვიტანთ, ჯაჭვზე მივამაგრებთ: -„კარგი წელით შეცვილიყოს ძველი“ ვიტყვით. ამ ღამეს სამ კაცს შინ შემოგვაქვს âული. ორს იქით აქით ხელი გვიკიდია, მესამე ზემოდანაა გადამჯდარი შემოსვლისას ვამბობთ: -„ âიში, âიში, ბამბღუ, გუემი ყოორჟი ჩçêრგაილა, თრიხ!. ამ დროს ყველა ვპწკენთ âულზე მჯდომს თან ყველფის ირგვლივ მარჯვნივ უვლიან. „კაçეშგიმ“ ხაჭაპურს მისცემს მერბიელი. ამ ხაჭაპურს დანით დაჩხვლეტს ერთერთი და ამბობს : ხარი, ხარი, ძროხა, ძროხა, ...... | |
| დამატებითი ინფორმაცია: | ტექსტი სვანურიდან ქართულ ენაზე თარგმნა ნინო წერედიანმა | |
| თემი: | ლატალი | |
| სოფელი: | ||
| ტერიტორია: | ზემო სვანეთი | |
| წელი: | ||
| მასალა: | ქაღალდი, მელანი | |
| ზომები: | 25სმ × 21სმ | |
| მდგომარეობა: | დამაკმაყოფილებელი | |
| დაზიანებები: | ||
| თეგები: | არაყიდალოცვაზომხალესკირიმეეკვლერიტუალისათესლეფუსდა მუჟეღუიხარი | |
სხვა გვერდები:
ამავე ტიპის დოკუმენტები, ამავე ადგილიდან:
მსგავსი ტიპის დოკუმენტები, რომლებიც ასევე შექმნილია ამავე ადგილებში (ლატალი, ზემო სვანეთი)
ჴეობ (გვ.1)
ჴეობ- მოდიოდა ლალხორის შემდეგ კვირას. მთელი სოფლით ხდიდნენ არაყს. ლესკარები აცხ...
ლამპრობა
ლამპრობა (ნამპრობ) ამ ღამეს გვჩვეოდა სეფისკვერების დაცხობა: კაცის სულადობ...
სინნოხსნაბ (გვ.2)
სინნოხსნაბ - ხადობის შედეგი პირველი შაბათი, რომლიც მიცვალებულის სულის დღედ ითვლ...
ლიფანაალი-ადგომ (გვ.3.)
სასაფლაოსთან მივა და წაიღებს ამას ყველაფერს; ამ კაცს ჰქვია სულების მომპატი...
აღდგომის შაბათი (გვ.1.)
ამ დღეს წესად გვქონდა ლოცვა–ვედრება და პირჯვრისწერა საყდარში. ამდღეს ...
ლიკლაურე (გვ.2)
ლიკლაურე როცა ოჯახი კალოობას მორჩება, ლიკლაურე ჰქვია. საკლავს დავკლავთ და შევავე...
ჴეობ, ლუხორ (გვ.4)
ჴეობ- მოდიოდა ლალხორის შემდეგ კვირას. მთელი სოფლით ხდიდნენ არაყს. ლესკარები აცხ...
გაზაფხულის გიორგობა (გვ.12.)
აიღებენ ხატს, ეკლესიას სამჯერ შემოუვლიან ირგვლივ, მღერიან, ასრულებენ საგა...
ლიჭყვინე
ძირითადად, მეტწილად ამას მოაყრიან ხოლმე ორშაბათ დღეს, ხუთშაბათს და შაბათ ...
ნალტახურა ლეთ
16/01 ნალტახურა ლíთ 29/01 ნალტახურა ლეთ ხუთშაბათსაა. ამ დღეს როგორც ლიფანალისა...
პარპოლაში (გვ2)
პარპოლაში დგება 29 ივნისს. ამ დღეს სოფელი საერთო ხარჯით ყიდულობს შესაწირავ საკლა...
ღუეშგე ლიმერიე (გვ.1)
ღუეშე ლიმერიე მარიამობის შემდეგი კვირაა, რომლის დროსაც კარგი მოსავლისთვის იწირე...
სხვა ტიპის დოკუმენტები, ამავე ადგილიდან:
სხვა ტიპის დოკუმენტები, რომლებიც ასევე შექმნილია ამავე ადგილებში (ლატალი, ზემო სვანეთი)
ნათლისღების დღესასწაული
განცხდაბ — წყალკურთხევა ნათლისღების დღესასწაულზე, , სადღესასწაულო ღვთისმსახურებ...
ლიფანაალი, მიცვალებულთა სულების გაცილება
ფოტოზე აღბეჭდილია უთენია, ხალხის მსვლელობა სასაფლაოსკენ ...
საავადმყოფოდან გარდაცვლილის სულის წაყვანის რიტუალი
ბეჩოს საავადმყოფოდან ეცერის თემის გარდაცვლილი მამაკაცის სულის გადაყვანის რიტუა...
ხარის შეწირვა უფლიშის დღესასწაულზე
შესაწირი ხარის დაკვლა უფლიშის დღესასწაულზე სოფელ იფხში ვოთავერ ნანსყანის სახლის ...
სამიწათმოქმედო იარაღები
სამიწათმოქმედო იარაღები-გუთანი და გუთნის ნაწილები განმარტებებით ...
გარდაცვლილის სულის მოსახსენებელ დღეს გაკეთებული საკურთხი მოხარშული ხორცით
გარდაცვლილის სულის მოსახსენიელბელ დღეს მოხარშული ხორცით გაკეთებული საკურთხი ...
მეკვლის წყაროდან შინ დაბრუნების რიტუალი
ფოტოზე აღბეჭდილია ახალი წლის დილა, მეკვლემ ხართან ერთად მოილოცა წყაროზე და დაბრუ...
დღესასწაული ფუსნახან ლითუალი"
ფუსნახან ლიძჰენის დღესასწაული, სატრაპეზო სუფრა მსხვერპლშეწირვის შემდგომ ...
არყის ხისგან სამამაკაცო ლამპრების დამზადება მიცვალებულთა სულების მობრძანების დღეს
არყის ხისგან სამამაკაცო ლამპრების დამზადება მიცვალებულთა სულების მობრძანების დღ...
დღესასწაული უფლიშ - ხარის შეწირვის რიტუალი
ფოტოზე უფლიშ-ის დღესასწაულის მსხვერპლშეწირვის ის მომენტია აღბეჭდილი, როდესაც ხდე...
საფუარის დასაყენებელი ხის კასრი
საფუარის დასაყენებელი ხის კასრი ...
მიცვალებულის ნეშტთან მამაკაცების დატირების ერთ-ერთი მომენტი
ფოტოზე გამოსახულია ლატალის თემის სოფ. იენაშის მკვიდრის ბიაზრუკ წერედიანის დატირ...